LAST DAY OF MAGIC (Group show)
53rd Venice Biennale's official satellite project

"Détournement, Venice 2009" Film screenings

Curator: Jan Van Woensel
Coordinator : Eleonora Charans
SCALAMATA GALLERY
Ghetto Vecchio 1236 Cannaregio, 30121 Venice Italy
From June 4th to June 26th 2009.

Newspaper - La Libre Belgique - Claude Lorent - L'humain en valeur recherchée - 06/2009


The disappointing Venice Biennale was saved by official and private collateral effects. In these circumstances, the major works are in a position to resist. In Venice, abundance is detrimental to discernment. The in, off and collateral effects of the Biennale become almost indigestible if you don't take a step back and make a selection. All the more so as the demonstrative dominates. And, let's face it, the gems are few and far between. Daniel Birnbaum, the general curator, chose "Constructing Worlds" as his theme; he was no doubt speaking to the future, because in the international exhibition and at the Arsenale, it was more like a mishmash of chaos. By awarding the Golden Lion for Best Pavilion to the United States, which is presenting a tribute to Bruce Nauman's remarkable body of work rather than a new exhibition, and the Golden Lion for Best Artist to Tobias Rehberger, who is taking part in the cafeteria, we've already said all we need to say about the potential being exploited! In the end, it's the much-maligned national pavilions and accompanying exhibitions that are the strongest and most revealing, with a few exceptions. Drawing on history and archives (Cadere, Gilbert George, Gordon Matta-Clark, Palermo, Fahlström, Gutai, Yoko Ono, Hans-Peter Feldmann) does not save a visionless international exhibition; on the contrary, it is distorted overall by the lack of coherence and the weakness of the more contemporary entries. The best of the Biennial is to be found in a handful of individual works, some of them discreet, which stand out from the rest by virtue of an awareness of the human being that goes beyond the emotional, by virtue of notions of resistance, respect, vital values and safeguarding, and by virtue of unostentatious aesthetics. They focus on the need to express, through images, sound and materials, the world in which we sometimes find it hard to breathe. From the two official exhibitions, we can unearth a few works, including a relatively discreet Buddha by the Tibetan Gonkar Gyatso, a keen analyst of the world, or Cela Floyer's significantly monumental Bonsai, William Forsythe's risky passage through the rings, Moshekwa Langa's networks, Adéagbo's installation, Tamara Grcic's lifeboats, the Comoros boat with its capitalist container, and even the dream of a turnkey house adrift in the middle of a pond. It's not a glamorous world, although Pascale Marthine Tayou has done a masterly job of describing it in raw, human terms! And it's worth noting that the most relevant creations don't often come from the dominant nations! In the national pavilions at the Giardini and the Arsenale, we'll leave aside the much-anticipated but disappointing ones from Germany (a talkative Liam Gillick) and Spain (an over-zealous Miquel Barcelo), and the totally disastrous Italian one, to concentrate, in addition to those from Poland and, in part ('Rise and Fall') from Holland, on those from the Nordic countries, where we find Guillaume Bijl (see LLB 9. 06. 09, and the same goes for Belgium), to the more weighty Hungarian theme of human bodily identity, to the Czech and Slovak Republics with their opening onto natural gardens, to Canada with Mark Lewis' installation, to Austria with Elke Krystufek's feminist outcry (see video) supported by Valie Export and her paintings of naked men, and then to the installation by Cuban artist Carlos Garaicoia throughout Latin America: tables of small red papers which, when cut up, are transformed into architectures. Simple, beautiful, effective and intelligent. At last, an artist building a world! In terms of what we were able to see in the city, we'd single out Singapore, especially Mexico, which presents the country's murderous violence in a very sober but deeply moving way, and, at the top of the list, Luxembourg with the work of Nadine Hilbert and Gast Bouschet (who live in Brussels) An impressively powerful video installation, in blue, neither night nor day, on the 'borderline' between Europe and Africa, the object of all surveillance, contrasts and the human issues of immigration. The soundtrack matches the images in its density and oppressive atmosphere. The works that stand out are all about human tension, far from the spectacular. Thanks to public or private collateral initiatives, including those of Guy Pieters, in addition to a museum-like Jeff Geys, with a green, therapeutic and survival spirit, in the national pavilion, and the subversive Jacques Charlier in the off, Belgium can count on multiple representation and France can double the stakes. In addition to Claude Lévêque's silvery prison world - a fitting symbol in the face of the black flag of anarchy kept at bay - Bernar Venet's steel arches and equally significant collapses are masterfully deployed in the Arsenale Novissimo, where the neighbouring pavilion with Jota Castro and Alfredo Jaar, authors who thwart the oppressive mechanisms of humanity and thought, should not be missed. Also present in the uneven Glasstress exhibition, which also featured Koen Vanmechelen and where Laurence Dervaux could have featured prominently, Jan Fabre has transposed his exhibition at the Bregenz Museum to Novissimo, focusing on man through a metaphorical representation of the human body. Moving from the initial verticality to horizontality, he fragmented the body but returned to the position of the famous "Anatomy Lesson", which he countered with the primacy of the transmission of life and the mental will to resist murderous aggression of all kinds. Like some of the other visual artists mentioned, he puts people back at the centre of the exhibition and encourages people to awaken their vigilant and critical spirit. We'll be coming back to Lino Polegato's interesting 'Cul-de-sac' initiative, which continues throughout the summer, and we'll be highlighting the fine presence of Pierre Clemens and Stephane Balleux in the official satellite project 'Détournement' at the Scalamata Gallery, as well as that of Wim Delvoye in the hybrid 'Inconditional Love'.


Décevante, la Biennale de Venise est sauvée par les effets collatéraux officiels et privés. Dans ces circonstances, les œuvres majeures sont en position de résistance. A Venise, l’abondance nuit au discernement. A force de grossir, le Biennale in, off et collatérale devient presque indigeste si l’on ne prend pas de la distance et ne sélectionne pas. D’autant plus que le démonstratif domine. Et, autant le dire d’emblée, les perles sont vraiment rares. Daniel Birnbaum, le commissaire général, a choisi comme thème "Construire des mondes" ; il parlait sans doute au futur car dans l’expo internationale et à l’Arsenale, ce serait plutôt le fourre-tout et le chaos. En attribuant le Lion d’or du meilleur pavillon aux Etats-Unis, qui présentent plutôt un hommage à l’ensemble de l’œuvre remarquable de Bruce Nauman qu’une nouvelle expo, et celui du meilleur artiste à Tobias Rehberger qui intervient dans la cafeteria, tout est déjà dit sur le potentiel exploité ! Finalement, ce sont des pavillons nationaux si décriés et des expos annexes qui sont les plus forts et les plus révélateurs, à quelques exceptions près. Le fait de puiser dans l’histoire, dans les archives (Cadere, Gilbert George, Gordon Matta-Clark, Palermo, Fahlström, le Gutai, Yoko Ono, Hans-Peter Feldmann) ne sauve pas une exposition internationale sans vision ; au contraire, elle s’en trouve globalement déforcée par le manque de cohérence et la faiblesse des participations plus contemporaines. Le meilleur de la Biennale réside en quelques œuvres individuelles, parfois discrètes, qui se distinguent de l’ensemble par une conscience de l’humain qui va au-delà de l’émotif, par les notions de résistance, de respect, de valeurs vitales et de sauvegarde, en des esthétiques sans esbroufe. Elles se concentrent sur la nécessité de dire par l’image, par le son, par les matériaux, le monde dans lequel nous respirons parfois difficilement. Des deux expos officielles, on exhumera quelques œuvres, dont un bouddha relativement discret du Tibétain Gonkar Gyatso, fin analyste du monde, ou ce Bonsai significativement monumental de Cela Floyer, le passage risqué dans les anneaux de William Forsythe, les réseaux de Moshekwa Langa, l’installation d’Adéagbo ou les canots de survie de Tamara Grcic, auxquels on associera la barque des Comores avec son container capitaliste, voire ce rêve de la maison clé sur porte à la dérive au milieu d’un bassin. Pas reluisant ce monde, par ailleurs magistralement décrit en brut par Pascale Marthine Tayou dans une relation forte à l’humain ! Et l’on remarquera que les créations les plus pertinentes ne proviennent pas souvent des nations dominantes ! Dans les pavillons nationaux aux Giardini et à l’Arsenale, on laissera de côté ceux fort attendus mais décevants de l’Allemagne (un Liam Gillick bavard) et de l’Espagne (Miquel Barcelo trop sage), le totalement désastreux italien, pour se concentrer, outre sur ceux de la Pologne et pour partie ("Rise and Fall") de la Hollande, sur ceux, bien qu’un peu caricaturaux par la concentration mais drôles et à point dans leur dramatisation, des pays nordiques où l’on retrouve Guillaume Bijl (voir LLB 9.06.09, idem pour la Belgique), sur celui plus lourd de sens de la Hongrie portant sur l’identité corporelle humaine, des Républiques tchèques et slovaques avec l’ouverture sur les jardins naturels, du Canada avec l’installation de Mark Lewis, de l’Autriche avec le beau coup de gueule féministe (voir la vidéo) de Elke Krystufek soutenue par Valie Export et ses peintures d’hommes nus, puis cette installation du Cubain Carlos Garaicoia dans l’ensemble de l’Amérique latine : des tables de petits papiers rouges qui, découpés, se transforment en architectures. Simple, beau, efficace, intelligent. Enfin un artiste qui construit un monde ! Dans ce que l’on a pu voir en ville, on pointera Singapour, surtout le Mexique qui rend présente la violence meurtrière du pays de manière très sobre mais bouleversante et, en haut du classement, le Luxembourg avec le travail de Nadine Hilbert et Gast Bouschet (vivent à Bruxelles) Une installation vidéo impressionnante de puissance, en bleu ni nuit ni jour, sur la "borderline" entre l’Europe et l’Afrique, objet de toutes les surveillances, des contrastes et des questions humaines de l’immigration. La bande son rejoint les images dans la densité et le climat oppressant. Les œuvres à sortir du lot sont toutes en tension humaine, loin du spectaculaire. Grâce aux initiatives collatérales publiques ou privées, dont celles de Guy Pieters, outre un Jeff Geys muséal, d’esprit vert, thérapeutique et de survie, en pavillon national et Jacques Charlier subversif en off du off, la Belgique compte sur une représentation multiple et la France peut doubler la mise. En effet, en plus de l’univers carcéral argenté - tout un symbole face au drapeau noir de l’anarchie tenue à distance - de Claude Lévêque, Bernar Venet déploie magistralement ses arcs d’acier et ses effondrements - tout aussi significatifs - dans l’Arsenale Novissimo où il ne faudra pas manquer le pavillon voisin avec les Jota Castro et autre Alfredo Jaar, auteurs déjouant les mécanismes oppresseurs de l’humain et de la pensée. Présent aussi dans l’expo inégale Glasstress, qui a également retenu Koen Vanmechelen et où Laurence Dervaux aurait pu figurer en bonne place, Jan Fabre a transposé au Novissimo son exposition du musée de Bregenz portant sur l’homme à travers une représentation métaphorique du corps humain. Passant de la verticalité initiale à l’horizontalité, il fragmente le corps mais rejoint la position de la célèbre "Leçon d’anatomie" qu’il contrecarre par la primauté de la transmission de la vie et la volonté mentale de résistance face aux agressions meurtrières de toutes espèces. A l’instar de quelques autres plasticiens cités, il replace ainsi l’homme au centre de l’exposition et incite à l’éveil de l’esprit vigilant et critique des gens. On reparlera de l’intéressante initiative "Cul-de-sac" de Lino Polegato qui se prolonge tout au long de l’été, on soulignera les belles présences de Pierre Clemens et de Stephane Balleux dans le projet satellite officiel "Détournement" en la Scalamata Gallery ; celle recensée par ailleurs de Wim Delvoye que l’on retrouve également dans l’hybride "Inconditional Love".


De teleurstellende Biënnale van Venetië werd gered door officiële en particuliere neveneffecten. In deze omstandigheden zijn de grote werken in staat om weerstand te bieden. In Venetië is overvloed schadelijk voor het onderscheidingsvermogen. De in, uit en neveneffecten van de Biënnale worden bijna onverteerbaar als je niet een stap terug doet en een selectie maakt. Temeer daar het demonstratieve overheerst. En, laten we eerlijk zijn, de juweeltjes zijn schaars. Daniel Birnbaum, de algemene curator, koos "Constructing Worlds" als thema; hij had het ongetwijfeld over de toekomst, want in de internationale tentoonstelling en in de Arsenale was het eerder een allegaartje van chaos. Door de Gouden Leeuw voor Beste Paviljoen toe te kennen aan de Verenigde Staten, die een eerbetoon brengen aan het opmerkelijke oeuvre van Bruce Nauman in plaats van een nieuwe tentoonstelling, en de Gouden Leeuw voor Beste Kunstenaar aan Tobias Rehberger, die deelneemt aan de cafetaria, hebben we al alles gezegd wat we moeten zeggen over het potentieel dat wordt benut! Uiteindelijk zijn het de veel bekritiseerde nationale paviljoens en aanverwante tentoonstellingen die het sterkst en meest onthullend zijn, op een paar uitzonderingen na. Het putten uit geschiedenis en archieven (Cadere, Gilbert George, Gordon Matta-Clark, Palermo, Fahlström, Gutai, Yoko Ono, Hans-Peter Feldmann) redt een visieloze internationale tentoonstelling niet; integendeel, het geheel wordt vertekend door het gebrek aan samenhang en de zwakte van de meer hedendaagse inzendingen. Het beste van de Biënnale is te vinden in een handvol individuele werken, waarvan sommige discreet zijn, die zich van de rest onderscheiden door een bewustzijn van de mens dat verder gaat dan het emotionele, door begrippen als verzet, respect, vitale waarden en bescherming, en door een onopvallende esthetiek. Ze richten zich op de noodzaak om door middel van beelden, geluid en materialen uitdrukking te geven aan de wereld waarin we soms moeilijk kunnen ademen. Uit de twee officiële tentoonstellingen kunnen we enkele werken opgraven, waaronder een relatief discrete Boeddha van de Tibetaan Gonkar Gyatso, een scherp analyticus van de wereld, of Cela Floyer's aanzienlijk monumentale Bonsai, William Forsythe's riskante passage door de ringen, de netwerken van Moshekwa Langa, de installatie van Adéagbo, de reddingsboten van Tamara Grcic, de boot van de Comoren met zijn kapitalistische container en zelfs de droom van een kant-en-klaar huis op drift midden in een vijver. Het is geen glamoureuze wereld, maar wel een die Pascale Marthine Tayou op meesterlijke wijze in rauwe, menselijke termen heeft beschreven! En het is de moeite waard om op te merken dat de meest relevante creaties vaak niet uit de dominante landen komen! In de nationale paviljoens in de Giardini en de Arsenale laten we de langverwachte maar teleurstellende paviljoens van Duitsland (een spraakzame Liam Gillick) en Spanje (een overijverige Miquel Barcelo) en het totaal rampzalige Italiaanse paviljoen even buiten beschouwing om ons te concentreren, naast die uit Polen en, gedeeltelijk ('Rise and Fall') uit Nederland, op die uit de Scandinavische landen, waar we Guillaume Bijl aantreffen (zie LLB 9. 06. 09, en hetzelfde geldt voor België), op het meer gewichtige Hongaarse thema van de menselijke lichamelijke identiteit, op Tsjechië en Slowakije met hun opening naar natuurlijke tuinen, op Canada met de installatie van Mark Lewis, op Oostenrijk met de feministische schreeuw van Elke Krystufek (zie video) ondersteund door Valie Export en haar schilderijen van naakte mannen, en vervolgens op de installatie van de Cubaanse kunstenaar Carlos Garaicoia in heel Latijns-Amerika: Tafels van kleine rode papiertjes die, als ze worden verknipt, veranderen in architecturen. Eenvoudig, mooi, effectief en intelligent. Eindelijk een kunstenaar die een wereld bouwt! Als we kijken naar wat we in de stad hebben kunnen zien, noemen we Singapore, vooral Mexico, dat het moorddadige geweld van het land op een zeer sobere maar diep ontroerende manier laat zien, en bovenaan de lijst Luxemburg met het werk van Nadine Hilbert en Gast Bouschet (die in Brussel wonen). Een indrukwekkend krachtige video-installatie, in blauw, dag noch nacht, op de 'grenslijn' tussen Europa en Afrika, het object van alle bewaking, contrasten en de menselijke problematiek van immigratie. De soundtrack past in zijn dichtheid en beklemmende sfeer bij de beelden. De werken die opvallen gaan over menselijke spanning, ver van het spectaculaire. Dankzij openbare of particuliere initiatieven, waaronder die van Guy Pieters, naast een museumachtige Jeff Geys, met een groene, therapeutische en overlevingsgeest, in het nationale paviljoen, en de subversieve Jacques Charlier in het off, kan België rekenen op een meervoudige vertegenwoordiging en kan Frankrijk de inzet verdubbelen. Naast de zilverkleurige gevangeniswereld van Claude Lévêque - een passend symbool tegenover de zwarte vlag van de anarchie die op afstand wordt gehouden - worden de stalen bogen en even significante instortingen van Bernar Venet meesterlijk ingezet in het Arsenale Novissimo, waar het naburige paviljoen met Jota Castro en Alfredo Jaar, auteurs die de onderdrukkende mechanismen van de mensheid en het denken dwarsbomen, niet gemist mag worden. Ook aanwezig in de ongelijke tentoonstelling Glasstress, waar ook Koen Vanmechelen te zien was en waar Laurence Dervaux een prominente plaats had kunnen innemen, heeft Jan Fabre zijn tentoonstelling in het Bregenz Museum naar Novissimo getransponeerd, waarbij hij zich richt op de mens door middel van een metaforische voorstelling van het menselijk lichaam. Hij verplaatste zich van de oorspronkelijke verticaliteit naar horizontaliteit, fragmenteerde het lichaam maar keerde terug naar de positie van de beroemde "Anatomische les", waar hij het primaat van de overdracht van het leven en de mentale wil om weerstand te bieden aan moorddadige agressie van welke aard dan ook tegenover stelde. Net als sommige andere genoemde beeldende kunstenaars stelt hij de mens weer centraal in de tentoonstelling en moedigt hij mensen aan om hun waakzame en kritische geest wakker te maken. We komen terug op het interessante initiatief 'Cul-de-sac' van Lino Polegato, dat de hele zomer doorgaat, en we belichten de mooie aanwezigheid van Pierre Clemens en Stephane Balleux in het officiële satellietproject 'Détournement' in de Scalamata Gallery, evenals die van Wim Delvoye in de hybride 'Inconditional Love'.


Die enttäuschende Biennale von Venedig wird durch offizielle und private Nebeneffekte gerettet. Unter diesen Umständen befinden sich die wichtigsten Werke in einer Position des Widerstands. In Venedig schadet der Überfluss dem Unterscheidungsvermögen. Durch die Vergrößerung wird die Biennale in, off und collateral fast unverdaulich, wenn man nicht Abstand nimmt und auswählt. Umso mehr, als das Demonstrative dominiert. Und, das kann man gleich zu Beginn sagen, die Perlen sind wirklich selten. Daniel Birnbaum, der Generalkommissar, wählte als Thema "Welten bauen"; er sprach zweifellos von der Zukunft, denn in der internationalen Ausstellung und im Arsenale wäre es eher das Sammelsurium und das Chaos. Wenn man den Goldenen Löwen für den besten Pavillon an die USA vergibt, die eher eine Hommage an das bemerkenswerte Gesamtwerk von Bruce Nauman als eine neue Ausstellung präsentieren, und den Goldenen Löwen für den besten Künstler an Tobias Rehberger, der in der Cafeteria interveniert, ist bereits alles über das genutzte Potenzial gesagt! Letztendlich sind es die so geschmähten Länderpavillons und Nebenausstellungen, die mit wenigen Ausnahmen am stärksten und aufschlussreichsten sind. Der Griff in die Geschichte, in die Archive (Cadere, Gilbert George, Gordon Matta-Clark, Palermo, Fahlström, Gutai, Yoko Ono, Hans-Peter Feldmann) rettet eine visionslose internationale Ausstellung nicht; im Gegenteil, sie wird insgesamt durch den Mangel an Kohärenz und die Schwäche der zeitgenössischeren Beteiligungen verzerrt. Das Beste an der Biennale sind einige einzelne, manchmal unauffällige Werke, die sich durch ein Bewusstsein für das Menschliche, das über das Emotionale hinausgeht, durch Begriffe wie Widerstand, Respekt, Lebenswerte und Bewahrung, durch eine Ästhetik ohne Aufdringlichkeit von der Gesamtheit abheben. Sie konzentrieren sich auf die Notwendigkeit, durch Bilder, Töne und Materialien die Welt zu beschreiben, in der wir manchmal schwer atmen. Von den beiden offiziellen Ausstellungen werden einige Werke ausgegraben, darunter ein relativ unauffälliger Buddha des Tibeters Gonkar Gyatso, der ein scharfer Analytiker der Welt ist, oder dieser signifikant monumentale Bonsai von Cela Floyer, der riskante Durchgang durch die Ringe von William Forsythe, die Netzwerke von Moshekwa Langa, die Installation von Adéagbo oder die Überlebensboote von Tamara Grcic, zu denen man das Boot der Komoren mit seinem kapitalistischen Container oder sogar diesen Traum vom schlüsselfertigen Haus, das in der Mitte eines Beckens treibt, zählen kann. Keine glänzende Welt, die im Übrigen von Pascale Marthine Tayou meisterhaft brutal beschrieben wird, mit einer starken Beziehung zu den Menschen! Und es fällt auf, dass die relevantesten Kreationen nicht oft aus den dominierenden Nationen stammen! Bei den nationalen Pavillons in den Giardini und im Arsenale werden wir die erwarteten, aber enttäuschenden Pavillons Deutschlands (ein geschwätziger Liam Gillick) und Spaniens (ein allzu braver Miquel Barcelo), das völlig desaströse Italien beiseite lassen, um uns auf die polnischen zu konzentrieren, neben denjenigen Polens und teilweise ("Rise and Fall") Hollands auch auf diejenigen der nordischen Länder zu konzentrieren, in denen Guillaume Bijl (siehe LLB 09. 06. 09, dito Belgien), auf das bedeutungsschwangere Ungarn, das sich mit der menschlichen Körperidentität befasst, auf die Tschechische und Slowakische Republik mit der Öffnung zu den Naturgärten, auf Kanada mit der Installation von Mark Lewis, auf Österreich mit dem schönen feministischen Seitenhieb (siehe Video) von Elke Krystufek, unterstützt von Valie Export und ihren Bildern nackter Männer, und dann auf diese Installation des Kubaners Carlos Garaicoia in ganz Lateinamerika: Tische aus kleinen roten Papieren, die sich, wenn sie zerschnitten werden, in Architekturen verwandeln. Einfach, schön, effektiv, intelligent. Endlich ein Künstler, der eine Welt baut! Von dem, was wir in der Stadt sehen konnten, weisen wir auf Singapur hin, vor allem auf Mexiko, das die mörderische Gewalt des Landes auf sehr nüchterne, aber erschütternde Weise präsent macht, und, ganz oben auf der Rangliste, auf Luxemburg mit der Arbeit von Nadine Hilbert und Gast Bouschet (leben in Brüssel). Eine beeindruckend kraftvolle Videoinstallation in Blau, weder Tag noch Nacht, über die "Borderline" zwischen Europa und Afrika, Objekt aller Überwachungen, Kontraste und die menschlichen Fragen der Immigration. Der Soundtrack schließt sich den Bildern in ihrer Dichte und dem bedrückenden Klima an. Die Werke, die aus der Masse herausstechen, sind alle in menschlicher Spannung, weit entfernt vom Spektakulären. Dank öffentlicher oder privater Nebeninitiativen, darunter die von Guy Pieters, neben einem musealen Jeff Geys mit grünem, therapeutischem und überlebenswichtigem Geist im Nationalpavillon und einem subversiven Jacques Charlier im Off des Offs, rechnet Belgien mit einer Mehrfachvertretung und Frankreich kann den Einsatz verdoppeln. Neben Claude Lévêques silbernem Gefängnisuniversum - ein Symbol für die schwarze Fahne der ferngehaltenen Anarchie - entfaltet Bernar Venet meisterhaft seine Stahlbögen und - ebenso bedeutungsvollen - Einstürze im Arsenale Novissimo, wo man den benachbarten Pavillon mit Jota Castro und Alfredo Jaar nicht verpassen sollte, Autoren, die die unterdrückerischen Mechanismen des Menschlichen und des Denkens aushebeln. Jan Fabre, der auch in der ungleichen Ausstellung Glasstress vertreten war, in der auch Koen Vanmechelen zu sehen war und in der Laurence Dervaux einen guten Platz hätte einnehmen können, übertrug seine Ausstellung im Bregenzer Museum, die sich mit dem Menschen anhand einer metaphorischen Darstellung des menschlichen Körpers befasste, auf das Novissimo. Indem er von der anfänglichen Vertikalität zur Horizontalität übergeht, fragmentiert er den Körper, schließt sich aber der Position der berühmten "Anatomie-Lektion" an, die er durch das Primat der Weitergabe des Lebens und den mentalen Willen zum Widerstand gegen mörderische Angriffe aller Art konterkariert. Wie einige andere der genannten bildenden Künstler stellt er so den Menschen wieder in den Mittelpunkt der Ausstellung und regt dazu an, den wachsamen und kritischen Geist der Menschen zu wecken. Wir werden noch über die interessante Initiative "Cul-de-sac" von Lino Polegato sprechen, die den ganzen Sommer über fortgesetzt wird, und die schöne Präsenz von Pierre Clemens und Stephane Balleux im offiziellen Satellitenprojekt "Détournement" in der Scalamata Gallery hervorheben; die von Wim Delvoye, der auch in dem Hybrid "Inconditional Love" zu sehen ist.